دیابت نوعی بیماری است که در طی آن بدن توانایی تولید یا استفاده بهینه از انسولین برای تنظیم قند خون را ندارد. در این بیماری به دلیل اینکه قند خون از جریان خون جمع‌آوری نمی‌شود، می‌تواند در دراز مدت آسیب‌هایی جدی برای بخش‌های مختلف بدن ایجاد کند. قند خون بالا می‌تواند به آسیب قلبی، کلیه‌ها و رگهای خونی منجر شود. یکی از اندامی که از آسیب‌های دیابت مصون نیست، چشم‌ها هستند که دیابت می‌تواند به آسیب‌های غیرقابل جبران در آنها منجر شود اما نکته قابل توجه این است که حدود ۹۰ درصد از مواردی که فرد دیابتی بینایی خود را از دست می‌دهد قابل پیشگیری هستند. این مسئله اهمیت توجه به سلامت چشم و وضعیت آن در افراد دارای بیماری دیابت را خاطر نشان می‌شود. لازم است افراد دیابتی، حتی در صورتی که علائمی از مشکلات بینایی را نشان نمی‌دهند بصورت سالانه تست بینایی انجام دهند. بیماری‌های چشمی مرتبط با دیابت انواع مختلفی دارند که در ادامه به شایع‌ترین آنها اشاره شده و علائم هر کدام بیان می‌گردند.
بیماری‌های چشمی مرتبط با دیابت
رتینوپاتی دیابتیک
این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که سطح بالای قند خون باعث می‌شود تا رگهای خونی موجود در شبکیه چشم ورم کرده و دچار پارگی شوند و یا رگهای خونی مسدود شوند که در این حالت از عبور جریان خون جلوگیری می‌شود. در برخی موارد نیز رگهای جدید خونی در شبکیه رشد می‌کنند. همه این موارد می‌توانند به اختلال در بینایی منجر شوند. این بیماری در دو شکل بروز می‌کند:
شکل NPRD بیماری رتینوپاتی : این حالت در بسیاری از افرادی که به دیابت مبتلا هستند مشاهده می‌شود و مرحله اولیه بروز رتینوپاتی است. در این حالت، رگهای خونی شبکیه متورم شده و نشت می‌کنند که موجب ورم شبکیه چشم می‌شوند. در برخی موارد نیز رگهای خونی شبکیه مسدود می‌شوند، در نتیجه خون کافی به شبکیه نمی‌رسد.
شکل PDR رتینوپاتی دیابتیک : این حالت، شکل پیشرفته رتینوپاتی است که در طی آن رگهای خونی جدید در شبکیه رشد می‌کنند. این رگهای جدید که شکننده هستند، می‌توانند موجب جریان نشت خون به زجاجیه چشم شوند که در حالت خفیف، لکه‌های تیره و درحالت شدید آن، مسدودشدن کامل بینایی و نابینایی بروز می‌کند.
علائم رتینوپاتی دیابتیک
گاهی ممکن است که این بیماری وجود داشته باشد اما فرد از آن خبردار نباشد زیرا در مراحل اولیه معمولا علائم قابل درکی ایجاد نمی‌کند. در صورتی که این بیماری پیشرف کند ممکن است علائم زیر بروز کنند:
- مشاهده ذرات شناور در هوا
- تاری دید
- تغییر وضعیت موقتی دید از حالت دید تار به دید واضح و برعکس
- مشاهده نقاط تیره یا بدون تصویر در میدان دید
- کاهش دید در تاریکی
- محوشدن رنگ‌ها
- از دست‌دادن بینایی
معمولا علائم رتینوپاتی دیابتیک در هر دو چشم بروز می‌کنند و افرادی که سابقه بیشتری در دیابت دارند احتمال بیشتری برای بروز این بیماری خواهند داشت.
ادم ماکولار دیابتیک
ادم ماکولار زمانی ایجاد می‌شود که مایعات در بخش ماکولار شبکیه تجمع می‌یابند. این تجمع باعث ورم شبکیه می‌شود. در نتیجه بروز ادم ماکولار بینایی دچار اختلال شده و اجسام بصورت تار دیده شده و رنگ‌ها محو می‌گردند. در صورتی که این بیماری به موقع تشخیص داده نشده و درمان نشود می‌تواند به از دست رفتن دائمی بینایی منجر شود.
علائم ادم ماکولار دیابتیک
تاری دید و یا مواج در مرکز یا نزدیک مرکز میدان دید: این علائم از اولین نشانه‌های بروز این بیماری است.
- رنگ‌ها بصورت غیرطبیعی مشاهده شده و یا محو می‌شوند.
- خواندن مطالب سخت می‌شود.
در صورتی که هرکدام از این علائم در فرد وجود داشته باشد لازم است تا فرد در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک متخصص مراجعه نماید زیرا ادم ماکولار می‌تواند به کاهش شدید بینایی یا نابینایی کامل منجر شود.
آب مروارید چشم ناشی از دیابت
آب مروارید چشم زمانی ایجاد می‌شود که پروتئین‌های عدسی چشم تخریب می‌شوند و در نتیجه آن، عدسی حالت غیرشفاف می‌گیرد و بینایی با اختلال مواجه می‌شود. در آب مروارید دیابتیک، قند خون موجب این آسیب‌ها می‌شود و برای رفع این مشکل ممکن است لازم باشد تا عدسی‌های تارشده با جراحی از چشم در آورده شوند. در صورتی که فرد قند خون خود را کنترل کند می‌تواند تا حد زیادی از تاری دید دائمی خود جلوگیری کند.
علائم آب مروارید چشم
برخی از علائم آب مروارید چشم شامل موارد زیر است:
- تاری دید
- دودیدی (مشاهده همزمان دو تصویر از یک جسم منفرد)
- حساسیت شدید و بیش از اندازه به نور
- مشکل بینایی در تاریکی
- احساس نیاز به نور بیشتر در هنگام مطالعه
- مشاهده رنگ‌های روشن به صورت تار یا به رنگ زرد
گلوکوم بینایی دیابتیک
چشم به صورت پایداری به تنظیم محیط آبی خود می‌پردازد و لازم است تا همان مقداری که محلول آبی به درون آن جریان می‌یابد، به همان اندازه نیز از درون آن خارج شود تا فشار مایع داخل چشم ثابت باقی بماند. گاهی تخلیه مایع درون چشم با همان سرعتی که مایع به درون چشم جریان می‌یابد صورت نمی‌گیرد. گلوکوم بینایی مجموعه‌ای از مشکلات مربوط به بینایی هستند که در آنها عصب بینایی دچار آسیب می‌شوند. علت این آسیب‌های عصبی افزایش فشار مایعات داخل چشم به عصب بینایی در اثر اختلال در تخلیه مایع درون چشم است. آسیب عصب بینایی می‌تواند به از دست‌رفتن دائمی بینایی منجر شود. ابتلا به دیابت احتمال بروز گلوکوم بینایی را دو برابر می‌کند.