پرکاری تیروئید زمانی رخ می‌می‌دهد که غده تیروئید هورمون تیروئیدی بیشتری نسبت به نیاز بدن ما تولید کند.
تیروئید یک غده کوچک پروانه‌ای شکل در جلوی گردن است. هورمون‌های تیروئید نحوه استفاده بدن از انرژی را کنترل می‌کنند، بنابراین تقریباً بر تمام قسمت‌های بدن تأثیر می‌گذارند. هورمون تیروئید بیش از حد، باعث افزایش سرعت بسیاری از عملکردهای بدن می‌شود.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به پرکاری تیروئید هستند؟
پرکاری تیروئید در زنان و افراد بالای 60 سال شایع‌تر است. احتمال بروز پرکاری تیروئید در موارد زیر بیشتر است:
- سابقه خانوادگی بیماری تیروئید
- ابتلا به بیماری‌های دیگر از جمله:
- کم‌خونی پرنیشیوز: نوعی کم‌خونی که در اثر کمبود ویتامین B12 ایجاد می‌شود
- دیابت نوع 1 یا نوع 2
- اختلالات هورمونی
- مصرف زیاد مواد غذایی حاوی ید
- استفاده از داروهای حاوی ید
- استفاده از محصولات حاوی نیکوتین
- سابقه بارداری طی 6 ماه گذشته
نشانه‌های پرکار شدن تیروئید کدامند؟
علائم پرکاری تیروئید می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کاهش وزن با وجود افزایش اشتها
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- عصبی بودن، تحریک‌پذیری، مشکلات خواب، خستگی
- لرزش دست، ضعف عضلانی
- عرق کردن یا مشکل در تحمل گرما
- افزایش حرکات دستگاه گوارش
- بزرگ شدن غده تیروئید در قسمت جلو گردن که به آن گواتر گفته می‌شود
در بزرگسالان مسن‌تر، پرکاری تیروئید گاهی با افسردگی یا زوال عقل اشتباه گرفته می‌شود. افراد مسن ممکن است علائم متفاوتی مانند از دست دادن اشتها یا گوشه‌گیری داشته باشند. به همین دلیل مشورت با پزشک در این زمینه بسیار اهمیت دارد.
علل پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید دلایل مختلفی دارد، از جمله:
- بیماری گریوز
- ندول‌های پرکار تیروئید
- التهاب غده تیروئید که تیروئیدیت نامیده می‌شود
- مصرف بیش از حد ید
- مصرف بیش از حد داروهای هورمون تیروئید
- تومور غیرسرطانی غده هیپوفیز
بیماری گریوز
بیماری گریوز، شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید، یک اختلال خودایمنی است. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن ما به اشتباه به بافت تیروئید حمله می‌کند و باعث می‌شود که هورمون تیروئیدی بیش از حدی در بدن تولید شود.
ندول‌های پرکار تیروئید
ندول‌های (گره) تیروئید، توده‌هایی شایع در غده تیروئید هستند که معمولا سرطانی نیستند. گاهی یک یا چند گره ممکن است پرکار شده و بیش از حد هورمون تیروئیدی تولید کند. ندول‌های پرکار اغلب در افراد مسن دیده می‌شوند.
تیروئیدیت
به التهاب غده تیروئید، تیروئیدیت گفته می‌شود. گاهی تیروئیدیت می‌تواند باعث ترشح بیش از حد هورمون تیروئید از غده تیروئید به جریان خون و در نتیجه بروز علائم پرکاری تیروئید شود.
گاهی ممکن است تیروئیدیت باعث ایجاد علائم کم‌کاری تیروئید شود. در برخی موارد، پس از اینکه تیروئید برای مدتی پرکار بوده، ممکن است کم‌کار شود.
مصرف ید بیش از حد
تیروئید از ید برای تولید هورمون تیروئید استفاده می‌کند. میزان ید مصرفی ما بر میزان تولید هورمون تیروئید تأثیر می‌گذارد. در برخی افراد، مصرف مقادیر زیاد ید ممکن است باعث شود غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروئید بسازد.
لازم است بدانیم که برخی از داروها و مکمل‌ها نیز ممکن است حاوی مقدار زیادی ید باشند.
مصرف بیش از حد داروهای هورمون تیروئید
ممکن است برخی از افرادی که تحت درمان با داروهای هورمون تیروئید هستند، این داروها را بیش از حد نیاز بدن مصرف کنند. بنابراین اگر تحت درمان با این داروها هستیم، باید دست کم سالی یک بار به پزشک مراجعه کنیم تا وضعیت عملکرد تیروئید ما بررسی شود، زیرا ممکن است داروی مصرفی نیاز به تنظیم دوز داشته باشد.
برخی از داروهای دیگر نیز ممکن است با داروهای هورمون تیروئید تداخل داشته باشند و سطح هورمون را افزایش دهند. بنابراین اگر از داروهای هورمون تیروئید استفاده می‌کنیم، باید با پزشک خود در مورد تداخلات دارویی هنگام شروع مصرف داروهای جدید مشورت کنیم.
تومورهای غیرسرطانی هیپوفیز
در برخی موارد نادر، تومور غیرسرطانی غده هیپوفیز، می‌تواند باعث پرکاری تیروئید شود.
هیپوفیز غده‌ای به اندازه نخود در مغز است که تعادل هورمونی بدن ما را برقرار می‌کند.
آیا پرکاری تیروئید در بارداری مشکل ساز است؟
پرکاری تیروئید خفیف در دوران بارداری معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما پرکاری تیروئید شدید در دوران بارداری، در صورت عدم درمان، هم مادر و هم جنین را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر مبتلا به پرکاری تیروئید باشیم و تصمیم به باردار شدن داشته باشیم باید با راهنمایی پزشک خود این بیماری را کنترل کنیم.
عوارض پرکاری تیروئید کدامند؟
پرکاری تیروئید درمان نشده می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی برای سلامتی شود، از جمله:
- ضربان قلب نامنظم که می‌تواند منجر به لخته شدن خون، سکته مغزی، نارسایی قلبی و سایر مشکلات قلبی شود.
- بیماری چشمی تیروئید (افتالموپاتی گریوز، با علائم احساس سوزش، اشک‌ریزش بیش از حد که اغلب با قرار گرفتن در معرض هوای سرد، باد یا نورهای روشن بدتر می‌شود، ناراحتی یا درد چشم، تاری دید، دوبینی و بیرون‌زدگی چشم)
- ضعیف شدن استخوان‌ها، پوکی استخوان و مشکلات عضلانی
- اختلال در سیکل قاعدگی و مشکلات باروری
تیروئید پرکار چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک علاوه بر بررسی سابقه پزشکی، از ما معاینه فیزیکی به عمل می‌آورد. تشخیص پرکاری تیروئید تنها بر اساس علائم بالینی امکان‌پذیر نیست، زیرا بسیاری از علائم پرکاری تیروئید مشابه علائم سایر بیماری‌ها است. به همین دلیل است که پزشک ممکن است آزمایش خون و تصویربرداری برای تأیید تشخیص و یافتن علت پرکاری تیروئید درخواست نماید.
از آنجایی که پرکاری تیروئید می‌تواند باعث مشکلات ناباروری شود، زنانی که برای باردار شدن مشکل دارند اغلب از نظر مشکلات تیروئیدی نیز آزمایش می‌شوند.
درمان پرکاری تیروئید
هدف از درمان پرکاری تیروئید بازگرداندن سطح هورمون تیروئید به حالت عادی است. درمان این بیماری از مشکلات سلامتی در طولانی مدت جلوگیری می‌کند و باعث از بین رفتن علائم ناراحت‌کننده این بیماری می‌شود.
درمان به علت زمینه‌ای بروز پرکاری تیروئید و شدت بیماری بستگی دارد. عوامل زیر در انتخاب نحوه درمان موثراند:
- سن
- سابقه آلرژی یا عوارض جانبی داروها یا سایر روش‌های درمانی
- شرایط همزمان، مانند بارداری یا ابتلا به بیماری قلبی
- دسترسی به یک جراح تیروئید مجرب
گزینه‌های درمان پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید معمولاً با داروها، ید رادیواکتیو یا جراحی تیروئید درمان می‌شود.
داروهای ضدتیروئید ساده‌ترین راه برای درمان پرکاری تیروئید هستند. این داروها باعث می‌شوند تیروئید هورمون کمتری بسازد.